روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات (کتاب)

روضات الجنات
اطلاعات کتاب
نویسنده	سید محمدباقر خوانساری
موضوع	دایرة المعارف اعلام
زبان	عربی
مجموعه	۸ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	مکتبة اسماعیلیان
نسخه الکترونیکی

رَوضاتُ الجَنّات فی اَحوالِ العُلماء و السادات کتابی در شرح حال بزرگان و به‌ویژه علمای شیعه، نوشته سید محمدباقر خوانساری به زبان عربی. کتاب شامل معرفی علما، فلاسفه، عرفا، ادبای گذشته تا زمان نویسنده و همه مشاهیر و اعلام در هر صنفی بوده و ترتیب آن برحسب حروف الفبا در حروف اول و دوم نام افراد است. دسته‌بندی کلی کتاب به دو بخش فقهای شیعه و اعلام غیر از فقهای شیعه (شامل علمای غیرفقیه از هر دو فرقه شیعه و سنی) است. ذیل هر نامی، نام، نسب، کتابها و نیز جرح و تعدیل و توثیقات وی ذکر شده است. بر این اساس کتاب روضات از نام ابراهیم بن محمد سعید بن هلال ثقفی (در ابتدای جلد اول) آغاز و به یوسف بن عبدالله (در پایان جلد هشتم) ختم می‌شود.

درباره مؤلف

نسب سید محمدباقر خوانساری به خاندان روضاتی می‌رسد. تحصیلات خود را در خوانسار، نزد جدش جعفر بن حسین خوانساری آغاز کرد و در اصفهان از محضر سید محمد باقر شفتی و در کربلا از سید ابراهیم موسوی قزوینی کسب دانش کرد. او از پدر و برخی بزرگان و استادانش اجازه روایت و اجتهاد گرفت.

مهمترین اثر وی روضات الجنات است که به سبب نگارش آن به صاحب روضات معروف گردید.

شریعت اصفهانی، ابوتراب خوانساری و سید محمد کاظم طباطبائی یزدی از مهمترین شاگردان او به شمار می‌آیند و از برجسته‌ترین فرزندان او می‌توان به میرزا محمد مسیح و میرزا احمد اشاره کرد.

خوانساری در ۱۳۱۳ق در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد به خاک سپرده شد.

موضوع کتاب

علم تاریخ در اسلام شاخه‌های بسیاری دارد از جمله شامل مغازی(جنگ‌ها)، سیره‌ها، علم رجال، ملل و نحل و.. است. عالمان نیز در این زمنیه‌ها تألیفات گوناگونی دارند، بعضی شرح‌حال روات (راویان) را جمع کرده‌اند و بعضی ادبا و... ولی نادرند کسانی که در یک کتاب جامع، بین همه این طبقات جمع کرده باشند از جمله کتاب وفیات الاعیان اثر ابن خَلِّکان، الوافی بالوفیات نوشته صَفَدی و نیز روضات الجنات سید خوانساری است.

موضوع و محتوا

موضوع کتاب شرح حال و معرفی علما، حکما، عرفا، ادبای گذشته و همه مشاهیر و اعلام شیعه و سنی تا زمان نویسنده است. کتاب برحسب حروف الفبا در حروف اول و دوم نام افراد، مبوب و مرتب شده و بیشتر ابواب شامل ۲۸ قسمت است.

مطالب کتاب در دو بخش کلی دسته‌بندی شده است: فقهای شیعه و اعلام غیر از فقهای شیعه (شامل علمای غیرفقیه از هر دو فرقه شیعه و سنی). مثلاً اسامی فقهای شیعه که نام آنان با همزه شروع شده، اسامی حکمایی که نامشان با همزه شروع شده، اسامی دیگر فضلای شیعه و سنی که نامشان با همزه شروع شده، اسامی ادبا و ... .

غالبا ذیل هر نام، نام، نسب، آثار و نیز جرح و تعدیل و توثیقی ذکر شده است.

این کتاب فهرست اعلام نیز دارد.

جلد اول از ابراهیم بن محمد سعید بن هلال ثقفی آغاز می‌شود و به احمد بن القاضی محمود ختم می‌شود و ۱۲۳ مدخل دارد.
جلد دوم از ابوعمر اسحاق بن مرار شیبانی کوفی آغاز و به سید حیدر آملی ختم می‌شود و ۱۰۳ مدخل دارد.
جلد سوم از حاتم بن عنوان بلخی شروع و با زید بن الحسن النحوی پایان مییابد. این جلد شامل ۸۶ مدخل است.
جلد چهارم از سالم بن محفوظ حلی آغاز و به عنایة الله القهبایی الاصفهانی ختم می‌شود. این جلد ۱۱۳ مدخل دارد.
جلد پنجم از عاصم بن بهدله کوفی شروع شده و در پایان به لطف الله بن عبدالکریم عاملی میپردازد. این جلد ۱۲۴ مدخل را شامل می‌شود.
جلد هفتم از شهید اول محمد بن مکی العاملی تا محمد بن احمد ابوریحان بیرونی را در بر دارد. این جلد دارای ۷۷ مدخل است.
جلد هشتم از محمد بن محمد احمد غزالی آغاز و به یوسف بن عبدالله ختم می‌شود. در این جلد ۸۸ مدخل بحث شده است.

انگیزه تألیف

مؤلف می‌گوید ۳۰ سال عمر خود را روی این کتاب گذاشته تا بتواند درباره شرح حال صاحبان تصنیف، این اطلاعات را در ۸ جلد ارائه نماید.

نگارش کتاب در ۲ ذی‌الحجه ۱۲۸۶ق به پایان رسیده است. مؤلف می‌نویسد: به مناسبت شرح حال هر بزرگی در خصوص عقیده و مسلکی که داشته بحث دقیقی به عمل آورده و مسائل بسیاری را بر خلاف سایر کتب تراجم در مورد شهرها بیان کرده است.

شروح و تعلیقات

نفحات الروضات این کتاب تلخیص و مختصر روضات الجنات است. محمدباقر الفت اصفهانی آن را نوشته است. نفحات الروضات در مکتب القرآن تهران در ۱۴۱۳ق، به تحقیق و تعلیق سید احمد روضاتی منتشر شده است.

کلمات علی ساحل البحر أو حواشی الروضات این کتاب حاشیه ای بر روضات نوشت. محمدباقر الفت اصفهانی است و در مکتب القرآن تهران در ۱۴۱۳ق، به تحقیق و تعلیق سید احمد روضاتی منتشر شده است.

اغلاط الروضات تعلیقه ای است بر روضات الجنات. این کتاب تقریر دروس شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی مسجدشاهی است و به سعی عبدالحجه بلاغی نگاشته شده است که در چاپخانه مظاهری قم، در جمادی الثانی ۱۳۶۸ق به چاپ رسیده است.

پانویس

↑ دایرةالمعارف تشیع، ج۷، ص۳۱۷.
↑ خوانساری، روضات الجنات، ج۱، بخش۱، ص۳.
↑ خوانساری، روضات الجنات، ج۱، بخش۱، ص۴.
↑ خوانساری، روضات الجنات، ج۱، بخش۱، ص۳.

منابع

امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ ق.
میرزا محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، انتشارات خیام

پیوند به بیرون

[1] دایرةالمعارف تشیع، ج۷، ص۳۱۷.

[2] خوانساری، روضات الجنات، ج۱، بخش۱، ص۳.

[3] خوانساری، روضات الجنات، ج۱، بخش۱، ص۴.

[4] خوانساری، روضات الجنات، ج۱، بخش۱، ص۳.

کتاب‌های تراجم شیعه (بر اساس تاریخ درگذشت نویسنده)
قرن ۱۱ق	مجالس المؤمنین (۱۰۱۹ق)
قرن ۱۲ق	امل الآمل (۱۱۰۴ق) • الدرجات الرفیعة (۱۱۲۰ق) • ریاض العلماء (۱۱۳۰ق) • تعلیقة امل الآمل (۱۱۳۰ق) • تتمیم امل الآمل (۱۱۹۷ق)
قرن ۱۴ق	قصص العلماء (۱۳۰۲ق) • تذکرة العلماء (۱۳۰۲ق) • خیرات حسان (۱۳۱۳ق) • روضات الجنات (۱۳۱۳ق) • تذکرة القبور (۱۳۳۹ق) • انوار البدرين (۱۳۴۰ق) • آینه دانشوران (۱۳۵۴ق) • تکملة امل الآمل (۱۳۵۴ق) • تحفة الاحباب (۱۳۵۹ق) • الفوائد الرضویة (۱۳۵۹ق) • هدیة الاحباب (۱۳۵۹ق) • الکنی و الالقاب (۱۳۵۹ق) • مراقد المعارف (۱۳۶۵ق) • معارف الرجال (۱۳۶۵ق) • علمای معاصرین (۱۳۶۷ق) • اعیان الشیعة (۱۳۷۱ق) • مستدرکات اعيان الشيعه (۱۳۷۱ق) • ریحانة الادب (۱۳۷۳ق) • مصفی المقال (۱۳۸۹ق) • طبقات اعلام الشیعة (۱۳۸۹ق) • شهداء الفضیلة (۱۳۹۰ق) • مکارم الآثار (۱۳۹۶ق)
قرن ۱۵ق	ریاحین الشریعة (۱۴۰۶ق) • گنجینه دانشمندان (۱۴۲۱ق) • موسوعة طبقات الفقهاء • تذکرة الاعیان • تاريخ العلماء عبر العصور المختلفة • شخصيت‌های اسلامی شيعه • معجم رجال الفکر و الادب • موسوعة عظماء الشيعه
/